De Amerikaanse overheid staat op het punt de grootste aandeelhouder te worden van xLight, een halfgeleiderstartup die de chipindustrie wil ontwrichten door middel van een investering van $150 miljoen. Deze stap – de derde in zijn soort onder de regering-Trump – markeert een groeiende trend waarbij Washington rechtstreeks financiering en aandelen in particuliere Amerikaanse bedrijven neemt, wat vragen oproept over de toekomst van technologie-investeringen en het Amerikaanse industriebeleid.
De overheid als durfkapitalist: een nieuwe realiteit
De investering van het ministerie van Handel in xLight, afkomstig uit de Chips and Science Act van 2022, is gestructureerd als een aandelenbelang. Dit betekent dat de overheid niet alleen kapitaal zal verschaffen; het zal een belangrijke eigendomspositie in het bedrijf bekleden, wat van invloed zal zijn op de koers ervan. Eerdere investeringen onder de regering-Trump omvatten beursgenoteerde bedrijven als Intel en MP Materials, maar ook andere start-ups op het gebied van zeldzame aardmetalen, wat duidt op een doelbewuste strategie om de Amerikaanse dominantie in cruciale industrieën veilig te stellen.
Deze aanpak is opmerkelijk omdat deze afwijkt van traditionele, op subsidies gebaseerde financieringsmodellen. Door eigen vermogen te verwerven profiteert de overheid rechtstreeks van het succes van het bedrijf – of deelt zij in het falen ervan. Dit heeft tot debat geleid in Silicon Valley, waar libertaire idealen diepgeworteld zijn. Zoals Roelof Botha van Sequoia Capital grapte: “Enkele van de gevaarlijkste woorden ter wereld zijn: ‘Ik ben van de overheid en ik ben hier om te helpen.’”
De gedurfde ambitie van xLight: het monopolie van ASML uitdagen
xLight heeft tot doel een revolutie teweeg te brengen in de productie van chips met een radicale aanpak: het gebruik van door deeltjesversnellers aangedreven lasers om preciezere lichtbronnen te creëren voor het maken van chips. Indien succesvol zou deze technologie ASML kunnen uitdagen, de Nederlandse reus die momenteel een bijna-monopolie heeft op het gebied van extreem-ultraviolette lithografie. De aandelen van ASML zijn dit jaar met bijna 50% gestegen, maar xLight richt zich op nog kleinere golflengten (2 nanometer versus de 13,5 nanometer van ASML) met het potentieel om de efficiëntie van de waferverwerking met 30-40% te verhogen en tegelijkertijd minder energie te gebruiken.
De onderneming wordt geleid door CEO Nicholas Kelez, een veteraan op het gebied van quantum computing en overheidslaboratoria, en uitvoerend voorzitter Pat Gelsinger, de voormalige CEO van Intel die onlangs werd afgezet nadat zijn ambitieuze plannen voor een ommekeer mislukten. Gelsinger beschouwt dit als een tweede daad en noemt de inspanning ‘zeer persoonlijk’.
Het geopolitieke schaakspel
De zoektocht van de Amerikaanse overheid naar durfkapitalisme gaat niet louter over innovatie; het gaat over geopolitieke concurrentie. Minister van Handel Howard Lutnick beschouwt de investering als essentieel voor de nationale veiligheid en technologisch leiderschap. De realiteit is dat andere landen, zoals China, al een agressief industriebeleid voeren om strategische industrieën te versterken. Zoals Botha erkende, nemen de VS hun toevlucht tot deze tactiek omdat ze deze inspanningen moeten tegengaan.
Het debat over de vraag of dit visionair beleid of staatskapitalisme vertegenwoordigt zal voortduren, maar één ding is duidelijk: de grens tussen overheidsfinanciering en directe interventie in de technologie-industrie vervaagt. Deze trend roept fundamentele vragen op over de rol van de staat bij innovatie en de langetermijngevolgen voor particuliere ondernemingen.
